Kinderen zonder papieren volgen les, maar krijgen geen diploma op Curaçao

Recht op les, maar geen officieel eindpunt

Ze zitten in de klas, maken toetsen, lopen stage en ronden hun schooljaar af. Maar aan het einde is er geen diploma. Curaçao telt volgens de eerste tellingen 1.622 schoolgaande kinderen zonder geldige identificatie. Ze mogen onderwijs volgen omdat leerplicht geldt van vier tot achttien jaar voor ieder kind, maar zodra het aankomt op examens, registratie en het uitreiken van een officieel diploma slaat het systeem dicht.

Dat verschil tussen mogen leren en niet kunnen afronden is geen klein detail. Zonder diploma kom je niet binnen bij vervolgonderwijs, krijg je geen erkenning van je vakken en blijft vaak alleen informeel werk over. Zo ontstaat een harde grens tussen kinderen in dezelfde klas: hetzelfde werk en dezelfde cijfers, maar totaal andere vooruitzichten.

Het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport (OWCS) werkt sinds vorig jaar met het Central National Education Application-systeem (CLOA). Schoolbesturen vullen hierin gegevens van leerlingen in. Het systeem vraagt om een sédula of paspoortnummer. Die stap is logisch voor bekostiging per leerling en voor controle van aantallen; Curaçao telt in totaal net onder de 30.000 leerlingen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Maar deze registratie-eis legt tegelijk pijnlijk bloot wie buiten de officiële papierstroom valt.

Veel van deze kinderen zijn sinds 2017 vanuit Venezuela op het eiland beland. Sommigen kwamen met ouders, anderen bij familie of kennissen, een deel zelfs zonder vaste verzorger. De leefomstandigheden lopen uiteen: van krappe kamers en tijdelijke opvang tot situaties die simpelweg niet veilig zijn. In procedures rond uitzetting raakten ook kinderen soms tijdelijk gescheiden van hun ouders. De school biedt structuur en dagelijkse ritme, maar lost de papieren niet op.

Een senior OWCS-medewerker geeft aan dat de dataverzameling nog loopt. Onderwijsinstellingen vullen CLOA nog aan en de bevolkingsregistratie (Kranshi) moet acties afronden. Daarmee kan het aantal 1.622 dalen. Een deel van de kinderen kan mogelijk alsnog een geldig nummer aanleveren, bijvoorbeeld via een late registratie of doordat documenten onderweg zijn. Maar het fundamentele probleem blijft: het traject naar een officieel erkend eindbewijs stokt zodra er geen identiteitsnummer is dat in de systemen past.

De paradox is duidelijk. Curaçao moet onderwijs bieden op basis van verdragen als het VN-Kinderrechtenverdrag: ieder kind heeft recht op onderwijs. Het eiland houdt zich daar in de klas aan. Maar bij de officiële erkenning van leerresultaten schuurt het met migratie- en identiteitsregels. Het gevolg is een gat tussen beleid en praktijk, met de leerling ertussenin.

Waar het vastloopt en wat wel kan werken

De knelpunten zitten op drie plekken: financiering, exameninschrijving en diplomaregistratie. Zonder sédula of paspoortnummer telt een leerling in CLOA niet goed mee. Scholen draaien dan op voor extra kosten in volle klassen, terwijl de bekostiging achterblijft. Dat voel je in alles: minder uren voor begeleiding, druk op mentoren, en lastig te plannen ondersteuning voor taal en zorg.

De tweede hobbel is de inschrijving voor centrale examens en schoolexamens die formeel geregistreerd worden. Persoonsgegevens moeten sporen met de basisregistratie. Als de koppeling ontbreekt, kan een school wel onderwijs geven, maar geen formeel examennummer aanmaken of een resultaat doorzetten naar het diplomadossier. Het is de reden waarom jongeren hun opleiding feitelijk afronden, maar geen officieel bewijs ontvangen.

Tot slot is er het probleem bij de uitreiking zelf. Een diploma is een juridisch document. Eindexamenresultaten of mbo-verklaringen worden vastgelegd met identificerende gegevens. Zonder geaccepteerde identiteit kan de school het document niet rechtmatig uitgeven. Sommige scholen geven daarom informele verklaringen of cijferlijsten. Handig voor een sollicitatiegesprek, maar weinig waard in een officiële toelatings- of erkenningsprocedure.

Wie zijn die 1.622 leerlingen? Het grootste deel komt uit gezinnen die na 2017 uit Venezuela vertrokken. Er zijn ook kinderen die op Curaçao geboren zijn, maar geen sédula kregen omdat de status van hun ouders onduidelijk is of omdat documenten ontbreken. Dat kan uitmonden in een risico op staatloosheid, waardoor elk stapje — van inschrijven bij de dokter tot meedoen aan een toets — extra lastig wordt.

De gevolgen zie je in de klas. Docenten besteden extra tijd aan taalachterstand, trauma en praktische zaken zoals vervoer of schoolspullen. Stagebedrijven willen soms graag helpen, maar vragen wel naar een identiteitsbewijs voor hun administratie en verzekering. Jongeren zelf raken ontmoedigd: waarvoor leren als je geen diploma krijgt? Mentoren proberen het vol te houden met uitzicht op later, maar zonder structurele oplossing is dat dun.

Toch zijn er routes denkbaar die de kloof dichten, zonder het migratierecht te negeren. Betrokkenen in het onderwijs en bij overheidsinstanties noemen een paar concrete opties die relatief snel effect kunnen hebben:

• Een onderwijsnummer los van migratiestatus: wijs leerlingen zonder sédula een uniek onderwijs-ID toe dat alleen voor schoolregistraties geldt. Zo kunnen scholen bekostiging en examens correct verwerken, terwijl de migratiestatus elders beoordeeld wordt.
• Heldere afspraken over verlopen documenten: accepteer tijdelijk ook verlopen paspoorten of geboorteaktes als basis voor registratie, in afwachting van legalisatie of vervanging.
• Een diplomaverklaring met rechtskracht: maak een format met juridische waarde voor wie het curriculum afrondt maar (nog) geen identiteitsnummer heeft. Zodra de identiteit is vastgesteld, kan het diploma worden omgezet zonder nieuwe examens.
• Snellere schakels met Kranshi: een apart loket of maandelijkse sessies op scholen om dossiers te checken en leerlingen waar mogelijk alsnog te registreren.
• Transitieafspraken met exameninstanties: regel dat scholen examencodes kunnen genereren op basis van het onderwijsnummer, met achterafkoppeling zodra een sédula beschikbaar is.

Dergelijke maatregelen bestaan elders in het Koninkrijk in een of andere vorm. In Nederland bijvoorbeeld krijgen leerlingen zonder burgerservicenummer tijdelijk een onderwijsnummer, zodat de schoolloopbaan gewoon geregistreerd kan worden. Een Curaçaose variant hiervan zou de druk bij scholen direct verlichten en leerlingen zicht geven op een diploma dat meetelt.

Belangrijk is wel heldere scheiding tussen onderwijs en migratie. Scholen zijn geen vreemdelingendienst; hun taak is onderwijs bieden en prestaties erkennen. Door een administratief spoor te maken dat alleen voor het onderwijs geldt, voorkom je dat ouders en kinderen bang zijn om gegevens te delen. Tegelijk blijft de overheid vrij om in aparte procedures migratiestatus vast te stellen.

Ook aan de financieringskant is winst te halen. Als leerlingen zonder sédula via een onderwijsnummer wél meetellen, krijgen scholen voldoende middelen. Dat betekent extra klassenondersteuning, taaltrajecten en ruimte voor zorg. Voor een eiland met net onder de 30.000 leerlingen maakt dat het verschil tussen een dun bezet en een werkbaar team.

De sociale opbrengst is groot. Een erkend diploma vergroot de kans op vervolgonderwijs, formele banen en stabiel inkomen. Dat verkleint de risico’s op uitbuiting waar migrantenkinderen extra kwetsbaar voor zijn. Werkgevers krijgen bovendien duidelijkheid: iemand met niveau X kan Y taken aan. Voor sectoren met personeelstekorten — techniek, zorg, horeca — is dat praktisch.

Er is nog een moreel argument dat vaak onder tafel verdwijnt: kinderen kiezen niet voor hun papieren. Ze zitten in de klas omdat de wet zegt dat dat moet, en omdat ouders willen dat zij vooruitkomen. Een systeem dat die inzet beloont met erkenning — niet alleen met lessen, maar met een geldig bewijs — is niet soft, maar verstandig. Je voorkomt dat jongeren na jaren scholing in de informele economie verdwijnen.

Hoe snel kan dit? OWCS geeft aan dat CLOA-data nog worden aangevuld en dat Kranshi stappen voorbereidt. Dat biedt momentum om tegelijkertijd een onderwijsnummer-achtige oplossing te ontwerpen. Met een ministeriële regeling, duidelijke instructies aan schoolbesturen en technische aanpassing van CLOA is de basis te leggen. Daarna volgen afspraken met examencommissies en diplomaregistratie.

En wat als documenten nooit komen? Dan is een robuuste diplomaverklaring essentieel. Die kan werken met meerdere bewijslijnen: schooldossier, toetsresultaten, verklaringen van docenten, en — zodra mogelijk — alsnog een identiteitskoppeling. Het is geen vrijbrief, maar een zorgvuldig vangnet waarmee voltooid onderwijs niet verdampt.

Voor nu staat de teller op 1.622, maar achter elk nummer zit een leerling met een meester, een klas en een rapport. De juridische puzzel is ingewikkeld, de humanitaire context net zo. Toch is er iets simpels aan de kern: onderwijs dat niet kan eindigen met een diploma is half werk. Curaçao heeft al laten zien dat het de deur van het klaslokaal openzet. De volgende stap is zorgen dat de deur naar erkenning ook opengaat — voor alle ongedocumenteerde kinderen die nu al elke dag gewoon naar school gaan.